به گزارش «سراج24»، از روزی که پرونده هسته ای از شورای عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه نقل مکان کرد، زیر و زبرهای بسیاری را تجربه کرده است. در سال 93 این تغییر و تحولات رشدی بیش از پیش به خود گرفت. سال 93 در حالی آغاز شد که ایران و 1+5 در میانه راه توافق موقت خود بودند و قرار بود در میانه تیرماه به توافقی جامع دست یابند. اما بنا به دلایلی این توافق تمدید شد.
در این گزارش به روند مذاکرات در 6 ماهه نخست سال 93 پرداخته شده است.
*فروردین
در میانه فروردین ماه، محمدجواد ظریف و کاترین اشتون به همراه اعضای 1+5 بر سر میز مذاکراتی نشستند که به وین 3 مشهور شد. این مذاکرات سه روز به طول انجامید. پس از پایان این دور از مذاکرات ظریف در جمع خبرنگاران ایرانی حاضر در وین از رسیدن به تفاهم 50 الی 60 درصدی خبر داد.
وی همچنین از تشکیل یک کمیته مشورتی حقوق بین‌الملل با حضور اساتید و کارشناسان معتبر خبر داد که از مذاکرات وین 3 به هیات پیوستند و مسوولیت ارایه مشورت حقوقی به تیم را به سرپرستی دکتر جمشید ممتاز بر عهده داشتند. تیم های مذاکره کننده ایران و 1+5 در این مذاکرات، هر دو از نزدیک شدن به مرحله ای سخن می گفتند که بتوان آغاز نگارش متن یک توافق جامع را شروع کرد.
یک مقام امریکایی که به احتمال بسیار زیاد وندی شرمن بوده است، به خبرنگاران گفته است نگارش متن از ماه مه (اوایل اردیبهشت) آغاز می شود. عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد ایران هم در گفت‌وگو با پرس تی وی تایید کرده است که نگارش متن توافق نهایی از اوایل اردیبهشت شروع خواهد شد.
یک عضو بلند پایه هیئت امریکایی در مذاکرات وین (احتمالا وندی شرمن) به خبرنگاران رسانه ها گفت اگر به موضوع ابعاد احتمالی نظامی رسیدگی نشود، توافق جامع با ایران دست یافتنی نخواهد بود.
سردار دهقان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با تاکید بر اینکه موشک‌های ایران هیچگاه قابل مذاکره نخواهد بود، گفت: توان موشکی به ما مربوط می‌شود و ما هم مداخله هیچکس را نمی‌پذیریم. آنها (غربی‌ها) بحث احتمال دستیابی ایران به سرجنگی هسته‌ای برای موشک‌ها را مطرح کرده‌اند که در این خصوص نیز باید اعلام کنیم با توجه به فتوای مقام معظم رهبری مبنی بر حرام بودن استفاده از سلاح هسته‌ای، این تسلیحات کشتار جمعی نه تنها در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران جایی ندارد، بلکه امری مذموم، ناپسند و حرام محسوب می‌شود. لذا ما به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم و این موضوع کاملا منتفی است.
*اردیبهشت
یک منبع آگاه در گفتگو با ایران هسته ای گفت که ایران و آمریکا پیش از انتخابات سال 92، چند مذاکره سری داشته اند و امریکایی ها در همان مذاکرات رسما غنی سازی ایران را پذیرفتند اما پس از روی کار آمدن دولت جدید و با مشاهده عجله و روحیه سازشکاری آن، چیزی را که قبلا پذیرفته بودند پس گرفتند و در توافق ژنو عملا این حق انکار شد و تداوم برنامه به شکل بسیار محدود به جای آن نشست.
گروه های مذاکره کننده اصلی ایران و 1+5 بار دیگر در 23 اردیبهشت در وین ملاقات خواهند کرد و اعلام شده است که در این دور وارد فاز نگارش متن توافق جامع خواهند شد اما نکته ای که در این میان اهمیت دارد این است که احتمالا پیش نویسی برای این متن در نشست کارشناسی ایران و 1+5 در نیویورک آماده می شود.
این نشست همزمان با اجلاس دوره ای بازنگری NPT در نیویورک طی روزهای 8-19 اردیبهشت برگزار می شود و سرپرستی تیم ایران در این مذاکرات را حمید بعیدی نژاد بر عهده خواهد داشت.
طی روزهای گذشته این موضوع مطرح شده است که دولت امریکا پیشنهاد کرده قلب راکتور آب سنگین اراک را چنان باز طراحی کند که قدرت راکتور به یک پنجم کاهش پیدا کرده و با جایگزین شدن اورانیوم غنی شده به جای اورانیوم خام به عنوان سوخت این راکتور حجم پلوتونیوم تولیدی آن هم به شدت کاهش پیدا کند.امریکا قصد دارد مبلغی حدود 70 میلیون دلار هم به عنوان هزینه بازطراحی به ایران بپردازد. کارشناسان فنی در تهران هشدار می دهند که هرگونه پذیرش بازطراحی برای راکتور آب سنگین اراک به تکرار ماجرای بوشهر با ابعادی به شدت فاجعه بارتر منجر خواهد شد.
پس از یک دوره ابراز بدبینی منابع غربی، روزنامه نیویورک تایمز در سرمقاله خود اعلام کرد دورنمای دست یابی به توافق جامع میان ایران و 1+5 تا پایان تیر ماه «امیدوار کننده » است.
حمید بعیدی نژاد مدیر کل وزارت خارجه و مسئول مذاکرات کارشناسی ایران و 1+5 8 اردیبهشت ماه عازم نیویورک شد تا دور جدید مذاکرات کارشناسی با گروه 1+5 را آغاز کند.علت رسمی سفر وی به نیویورک شرکت در اجلاس مقدماتی کنفرانس بازنگری معاهده NPT در سال 2015 اعلام شده اما می توان حدس زد که با توجه به غیر اجرایی بودن این نشست، وقت اصلی بعیدی نژاد صرف تهیه پیش نویسی برای مذاکرات ایران و 1+5 در وین (وین 4) خواهد شد که روز 18 اردیبهشت آغاز می شود.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که بازرسان آژانس از مرکز لیزر لشگرآباد در هفته‌های گذشته بازدید کردند. بازدید از مرکز لشگرآباد در چارچوب هفت اقدام مرحله دوم همکاری‌ها میان ایران و آژانس انجام شد.
صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی از بازطراحی راکتور اراک برای تولید میزان پلوتونیوم کمتر در این راکتور در جهت رفع نگرانی کشورهای غربی خبر داد.
در رایزنی ایران با رییس بازرسان آژانس، پادمان راکتور اراک مورد بررسی قرار گرفت.
ایران هفت گام همکاری با آژانس را اجرا کرد؛ بازرسان آژانس از معدن ساغند و کارخانه اردکان یزد بازدید کردند.
نشست کارشناسی ایران و 1+5 در نیویورک برگزار شد.
ایران و آژانس برای ادامه گفت‌وگوها درباره "چارچوبی برای همکاری" به گفت و گو پرداختند.
وین 4 از روز سه شنبه 23 اردیبهشت ماه در حالی آغاز شد که منابع دیپلماتیک می گویند نگارش متن توافق نهایی در جلسه روز چهارشنبه ایران و 1+5 در وین به دو موضوع اختصاص خواهد داشت. منابع دیپلماتیک گفتند در این دور از مذاکرات نگارش متن توافق جامع آغاز می شود ولی اینگونه نیست که نگارش متن از ابتدا آغاز شود بلکه دو طرف تلاش می کنند تفاهمی را که درباره دو موضوع از حدود 10 موضوع روی میز کرده اند، مکتوب کنند.به گفته این منابع، این دو موضوع مسئله راکتور آب سنگین اراک و بازرسی هاست.
منابع خبری می گویند نگارش بخش هایی از توافق جامع میان کاترین اشتون و محمد جواد ظریف آغاز شده اما به دلیل وسواس دو طرف درباره کلمات کار به کندی پیش می رود.
گزارش های دریافتی حکایت از آن دارد که خطوط قرمزی که تیم مذاکره کننده هسته ی ملزم به رعایت آن شده، در وین 4 یک درجه پر رنگ تر شده است. این به آن معناست که تیم مذاکره کننده باید موضع سرسختانه تری در مذاکرات بگیرد و اجازه نخواهد داشت درباره برخی از موضوعات که تا پیش از این غربی ها آن را «قابل معامله» می دانستند حتی مذاکره کند.
سرانجام به خاطر گستردگی اختلاف‌ها در وین 4 نگارش توافق جامع صورت نگرفت. چند روز بعد مشخص شد که گروه 1+5 در برخی مواضع خود عقب گرد جدی کرده و در پاره ای از موضوعات، پیشنهادهایی روی میز گذاشته که به معنی بازگشت به نقطه صفر یا حتی چیزی بدتر از آن است.
غرب در حالی که موضوع راکتور اراک تقریبا حل شده بود و دو طرف درباره اصول یک راه حل که ماهیت آب سنگین راکتور را حفظ ولی پلوتونیوم خروجی آن را کاهش می داد توافق کرده بودند، دوباره مسئله تبدیل شدن این راکتور به یک راکتور آب سبک را مطرح کرده اند.
مسئله دوم، ظرفیت غنی سازی در ایران بود. باز هم با وجود اینکه تصور می شد که امریکا خود را برای پذیرش حداقل 5000 ماشین نسل اول در ایران آماده کرده، موضعی که امریکایی ها در این دور از مذاکرات اتخاذ کرده اند این بوده که فقط می توانند وجود 500 ماشین سانتریفیوژ را در ایران بپذیرند. درباره مسئله موشک ها نیز اختلافات دوباره و به شدت احیا شده است.
در نشست سی و یکم اردیبهشت ماه ایران و آژانس در تهران در خصوص 5 اقدام عملی دیگر که باید تا 25 اوت یعنی سوم شهریور ماه اجرا درمی‌آمد، توافق شد.
*خرداد
ظریف و اشتون در استانبول در ششم خردادماه دیدار و گفت و گو می کنند. این دیدار غیررسمی و دو روزه بود که دو طرف درباره گام نهایی توافق‌نامه ژنو با یکدیگر گفت‌وگو کردند. همزمان کارشناسان ایران و اتحادیه اروپا نیز با یکدیگر گفت‌وگو کردند.
در میانه خردادماه، مذاکرات کارشناسی ایران و 1+5، در وین برگزار شد.
منابع غربی می گویند هم ایران و هم امریکا مایل هستند توافق ژنو پس از تاریخ 30 تیر 1393 (20 ژوئیه 2014) تمدید شود.خبرگزاری رویترز در گزارشی نوشت علت اصلی این تمایل این است که از یک سو مذاکرات فعلی آنقدر سریع پیش نمی رود که تا قبل از 30 تیر توافق نهایی میان ایران و 1+5 حاصل شود و از سوی دیگر هیچ کدام از دو طرف نمی خواهند فرصت دست یابی به یک توافق نهایی را از دست بدهند.
اولین مذاکرات دوجانبه هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و آمریکا به سرپرستی معاونان وزیران خارجه در ژنو برگزار شد. در این مذاکرات که دو روز به طول انجامید، هلگا اشمید معاون رییس سیاست خارجی وقت اتحادیه اروپا نیز حضور داشت. زمان توافق نهای، تعیین دامنه ظرفیت غنی سازی مجاز برای ایران در طول گام نهایی و چگونگی لغو تحریم ها اصلی ترین موضوعاتی بوده که در این مذاکرات درباره آن بحث شده است.
دیدار دوجانبه هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و فرانسه به سرپرستی سیدعباس عراقچی و دوریویر، نماینده فرانسه در گروه 1+5 در رزیدانس سفیر ایران در ژنو.
26 خردادماه مذاکرات وین 5 در حالی آغاز شد که علی رغم اختلافات اساسی، از نگارش متن توافق نهایی سخن گفته شده بود. یک مقام ارشد امریکایی که احتمال می رود وندی شرمن رییس تیم مذاکره کننده این کشور در 1+5 باشد، هم به خبرنگاران گفته است «بخش عمده» متن توافق نهایی در مذاکرات وین 5 نوشته خواهد شد.
ظریف در کنفرانس خبری پایانی نشست وین 5، از آغاز نگارش متن توافق با مقداری کندی خبر داد. زمزمه‌های تمدید مذاکرات بعد از تیرماه از دور پنجم مذاکرات شنیده شد.
صالحی در گفت‌وگو با اینترفکس از پایان تحقیقات آژانس درباره یکی از مهم‌ترین سوالات آژانس یعنی چاشنی‌های انفجاری خبر داد.
وندی شرمن مذاکره کننده ارشد امریکایی در گروه 1+5 در 31 خردادماه در گفتگو با خبرنگاران با بیان اینکه «به تمدید زمان توافق ژنو فکر نمی کنیم» اعلام کرد ممکن است در روز 30 تیر (20 ژوئیه) فقط چند روز دیگر وقت برای نهایی شدن توافق لازم باشد:«صادقانه می گویم که ما به تمدید فکر نمی کنیم و فقط بر رسیدن به توافق تا بیستم ژوئیه متمرکز شده ایم. اگر به این تاریخ نزدیک شدیم و احساس کردیم به چند روز دیگر وقت نیاز داریم، به این مسئله فکر می کنیم اما الان فقط به این فکر می کنیم که کار را به پایان برسانیم».
*تیرماه
برخی گزارش ها از جدی شدن احتمال نهایی شدن توافق جامع میان ایران و 1+5 در دور آتی مذاکرات حکایت می کند. «با وجود اینکه هم طرف ایرانی و هم طرف امریکایی می گویند که درباره رسیدن به یک توافق تا قبل از 30 تیر بدبین هستند، اما برخی علائم نشان دهنده آن است که پس پرده کار در حال جلو رفتن است».
با نزدیک شدن به زمان آغاز مذاکرات وین6 در روز 11 تیر، مشکلات جدی مذاکرات که عمدتا ناشی از متن توافق ژنو است، خود را نشان می دهد.منابع مطلع گفته اند اراده دو طرف این است که مذاکرات وین 6 فقط زمانی به اتمام برسد که توافق نهای حاصل شده باشد.یکی از اصلی ترین این مشکلات که برخی منابع مطرع در تهران می گویند موضوع اختلاف های حاد در مذاکرات جاری ایران و 1+5 است، این است که پس از اتمام دوره زمانی گام نهای آیا تمامی محدودیت های اعمال شده بر برنامه هسته ای ایران برچیده خواهد شد و ایران می تواند در ابعاد صنعتی غنی سازی کند یا خیر؟
11 تا 28 تیر: وین 6؛ این دور از مذاکرات نیز با دیدار دو جانبه اشتون و ظریف و سپس دیدار دو جانبه معاونان وزیران خارجه ایران و آمریکا به شکل چند مذاکرات قبلی آغاز شد. در ششمین دور مذاکرات که مذاکرات پایانی در چارچوب مهلت اولیه تعیین شده برای مذاکرات یعنی شش ماه اولیه بود، نگارش متن توافق ادامه یافت.
در میانه مذاکرات، مقام معظم رهبری در دیدار با مسوولان نظام نیاز قطعی کشور به غنی‌سازی را 190 هزار سو اعلام کردند.
وندی شرمن معاون وزیر خارجه و سرپرست تیم مذاکره کننده امریکا در مذاکرات وین 6 به خبرنگاران گفته است توافق نهایی تنها در صورتی حاصل خواهد شد که ایران بپذیرد تعداد ماشین هایی که می تواند در طول گام نهایی حفظ کند، کسری از تعدادی باشد که هم اکنون در اختیار دارد.
در 22 تیرماه که روزهای پایانی توافق بود، حسین فریدون دستیار ویژه رییس‌جمهور به مذاکرات هسته‌ای اضافه شد. پس از وی وزیران خارجه آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان به مذاکرات وین 6 اضافه شدند.
تمدید توافق ژنو و مذاکرات جامع هسته‌ای در دستور کار مذاکرات در وین قرار گرفت.
دور ششم مذاکرات ایران و 1+5 پس از هجده روز در 28 تیرماه پایان یافت. مذاکرات هسته‌ای برای چهار ماه دیگر تا 3 آذر 93 تمدید شد. سیدعباس عراقچی در پایان مذاکرات خبر از آزادسازی 2.8 میلیارد دلار دیگر از دارایی‌های ایران در مهلت تمدید داد. تبدیل 25 کیلوگرم اکسید اورانیوم 20 درصدی به سوخت و تبدیل سه تن اورانیوم غنی شده به اورانیوم طبیعی که این میزان بعدا به 4100 کیلوگرم افزایش یافت، تعهدی بود که ایران در مدت تمدید مذاکرات به عهده گرفت.
کاهش تحریم‌های آمریکا و تعلیق تحریم‌های اروپا علیه ایران تمدید شد. این در حالی است که در مدت توافق ژنو بیش از 80 تحریم علیه شکورمان اعمال شد.
کاخ سفید پس از مذاکرات وین 6 با صدور بیانیه ای اعلام کرد چشم انداز خوبی برای رسیدن به توافق نهایی با ایران وجود دارد.
*مرداد
روزنامه نیویورک تایمز در واپسین روزهای توافق ژنو مصاحبه ای از محمد جواد ظریف منتشر کرد که حاوی عناصر اصلی پیشنهاد هسته ای ایران به 1+5 بود. این پیشنهاد توسط جان کری به امریکا منتقل شده ولی هنوز پاسخ رسمی از سوی امریکایی ها دریافت نکرده است: «محدود شدن طول گام نهایی به 3-7 سال، محدود ماندن تعداد سانتریفیوژهای عملیاتی ایران به میزان فعلی (حدود 8000 ماشین نسل اول)، تبدیل شدن تمامی مواد 5 درصدی جدیدی که تولید می شود به اکسید، تعهد به عدم غنی سازی بالای 5 درصد، تبدیل تدریجی ماشین های نسل اول به ماشین های نسل بالاتر در طول گام نهایی بدون افزایش سقف SWU، پذیرش این موضوع از سوی 1+5 که پس از طی شدن زمان گام نهایی ایران بتواند بدون محدودیت تا 190 هزار SWU غنی سازی کند و پذیرش شفافیت پروتکلی.»
گفت‌وگوهای دوجانبه غیرمترقبه معاونان وزیران خارجه ایران و آمریکا در ژنو آغاز شد.
یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب تلاش‌ها برای پیشبرد گفت‌وگو و همکاری‌ها بین ایران و آژانس وارد تهران شد و با ظریف، صالحی و روحانی دیدار کرد.
آمانو در کنفرانس خبری مشترک با صالحی توضیحات ایران درباره چاشنی‌های انفجاری را "ناهمخوان" با رویه‌های صنعتی ندانست.
*شهریور
اول شهریور: واحد تولید دی اکسید اورانیوم غنی‌شده با حضور رئیس سازمان انرژی اتمی (با غنای کمتر از 5 درصد) در مجتمع تولید سوخت اصفهان راه‌اندازی و بهره‌برداری شد. دی اکسید اورانیوم (UO2) تولید شده در این کارخانه جهت تولید قرص سوخت و در نهایت تولید مجتمع سوخت نیروگاه‌های تولید برق نظیر نیروگاه اتمی بوشهر مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر اساس برنامه اقدام مشترک (توافق ژنو) باید از 30 دی ماه 1392 اورانیوم غنی‌شده کمتر از 5 درصد تولیدی کشور به UO2 تبدیل شود.
دور جدید مذاکرات ایران و 1+5 از روز دوشنبه 10 شهریور 1393 (اول سپتامبر 2014) آغاز می شود. منابع دولتی تایید کرده اند کاترین اشتون و محمد جواد ظریف در این روز با یکدیگر دیدار خواهند کرد.
در5 شهریور رییس سازمان انرژی اتمی از آغاز بازطراحی قلب راکتور اراک خبر داد.
10 شهریور: محمدجواد ظریف با کاترین اشتون در بروکسل دیدار کرد.
13 شهریور: گفت‌وگوهای دوجانبه معاونان وزیران امور خارجه ایران و آمریکا در ژنو پیش از مذاکرات نیویورک. برخی منابع می گویند این مذاکرات در چارجوب سه موضوع «نحوه بازطراحی راکتور اراک»، «تعیین تکلیف دو مسئله تعداد ماشین هایی که ایران می تواند حفظ کند و همچنین میزان غنی سازی» و «نحوه لغو تحریم های اعمال شده علیه برنامه هسته ای ایران» است.
20 شهریور: دیدار معاونان وزیر خارجه ایران با نمایندگان سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) در گروه 1+5 در مقر سازمان ملل در وین
25 شهریور تا 5 مهر: اولین دور مذاکرات هسته‌ای در دوره چهارماهه تمدید در نیویورک و پیش از نشست مجمع عمومی سازمان ملل با انجام دیدارهای دو جانبه ایران و آمریکا در سطح وزیران خارجه، معاونان و کارشناسان برگزار و بدون نتیجه مشخص پایان یافت.
محمدجواد ظریف در گفت‌وگوهای مختلف بعد از مذاکرات وین 6 بر مقاومت ایران در برابر خواست‌های تحمیلی تاکید دارد.
کری و ظریف در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل درباره مذاکرات هسته‌ای به گفت و گو نشستند.
